Có mặt tại Việt Nam từ những năm 30 của thế kỷ 20, xe xích lô đã từng là phương tiện vận chuyển hành khách và hàng hóa phổ biến trong khu vực nội thị của các thành phố.
Theo thời gian, sự phát triển nhanh của các phương tiện vận chuyển khác và nhu cầu đi lại cũng thay đổi đã làm cho xích lô không còn phổ biến như xưa.
Chúng ta cùng nhau tìm hiểu về những đổi thay, cả bao gồm văn hóa, và các phương diện khác nhau của xích lô.
Nguồn gốc xuất phát của xe xích lô
Một số người cho rằng xe xích lô được một người Pháp chế tạo ra và được gọi theo tên tiếng pháp là Cyclo. Đầu tiên đó được sử dụng ở Campuchia. Đến năm 1939 ở Sài Gòn (Việt Nam) có khoảng 40 chiếc xích lô được sử dụng, và đến năm 1940 số lượng xích lô đã tăng lên là 200 chiếc.
Từ sau đó, xe xích lô đã dần dần có mặt ở các thành phố khác ở Việt Nam, như Hà Nội và Huế. Và hiển nhiên, loại xe độc đáo này đã hỗ trợ rất nhiều trong việc vận chuyển hàng hóa và người trong khu vực thành phố, ở những quãng đường ngắn.
Đến những năm đầu 1960, xe xích lô được gắn thêm động cơ để giảm sức người. Từ đó, xích lô máy ra đời có thể lưu thông nhanh hơn và đi được quảng đường xa hơn. Giúp tiết kiệm sức người nhiều hơn.
Từ những năm 1990, xe gắn máy bắt đầu phát triển ở Việt Nam, thay thế dần công năng của xe xích lô. Xe máy di chuyển nhanh hơn, linh hoạt hơn, có thể vào được những con đường và hẻm nhỏ tốt hơn xe xích lô. Từ đó, xe xích lô đạp và cả xe xích lô máy mất dần vị thế ưu tiên để di chuyển trong các thành phố.
Đến ngày nay, xe xích lô đạp vẫn có thể nhìn thấy ở các thành phố có khách du lịch, như ở Hà Nội, Sài Gòn, Đà Nẵng, Huế và cả Hội An. Các chiếc xích lô được làm xinh đẹp hơn để phù hợp hơn cho việc vận chuyển khách du lịch. Ngồi xích lô ngắm phố phường trở thành một trãi nghiệm thú vị cho nhiều du khách cả trong nước và quốc tế.
Cấu trúc của một chiếc xích lô
Xe xích lô có ba bánh, bánh xe làm bằng cao xu như bánh xe đạp, nhưng to hơn. Thùng xe phía trước xích lô được thiết kế như một chiếc ghế ngồi tạo cảm giác thoải mái cho du khách, phía trên có mái che có thể xếp lại để che nắng, che mưa. Phía sau là phần yên xe dành cho người điều khiển xích lô.
Có nhiều người cho rằng xe xích lô là biến thể từ xe kéo kiểu Nhật Bản của cuối thế kỷ 19. Trong khi xe kéo dùng tay để kéo xe, người phu xe chạy bộ phía trước, hành khách ngồi phía sau. Như thế, hành khách sẽ thấy rất rõ nỗi cực nhọc, nghèo khổ của người phu kéo. Thế nên, chiếc xích lô được thiết kế với ghế ngồi phía trước để giảm bớt cảm giác xót xa của khách khi thấy người vận hành xe phải cực nhọc, đổ mồ hôi. Đồng thời, khi ở phía trước, hành khách không bị khuất tầm mắt, có thể tự do được ngắm nhìn khung cảnh, cuộc sống trên mỗi con đường, góc phố.
Cách vận hành xích lô đạp
Như đã nói ở trên, xe xích lô có hai loại đó là xích lô đạp và xích lô máy. Tuy nhiên, phục vụ du khách hầu hết đều dùng xích lô đạp bởi lý do nó thân thiện môi trường, tốc độ dễ dàng kiểm soát hơn, đồng thời di chuyển chậm rãi đó là cách để nhiều du khách có thể ngắm nhìn khung cảnh phố phường và cuộc sống đang diễn ra.
Vì vậy, Accomer sẽ chỉ đề cập đến cách vận hành xích lô đạp. Xích lô đạp phải dùng sức người đạp như xe đạp. Tuy nhiên, có một vài điểm khác cần chú ý:
Xe xích lô có ba bánh, có thể đứng tại chỗ không bị ngã. Do vậy, yên ngồi của người điểu khiển cao hơn xe đạp bình thường rất nhiều, không thể chóng chân xuống đất được. Cấu tạo yên ngồi cao để phù hợp với cấu trúc xe xích lô trong tổng thể và giảm sức khi vận hành.
Tay lái xích lô nặng hơn xe đạp và xe máy rất nhiều vì nó liên kết với ghế ngồi của hành khách. Vì vậy, khi vận hành cần chú ý điểu khiển tay lái, đặt biệt là khi cần rẽ trái hay rẽ phải, phải giảm tốc và thật cẩn thận.
Cấu trúc của hệ thống tạo lực của xe xích lô thường không thể quay ngược chiều như xe đạp, mà nó được vận hành cho hai chiều: đạp tới và đạp lui. Đây là một cách để di chuyển xe xích lô lui khi chở nặng.
Nếu bạn muốn lái xích lô để trãi nghiệm, hãy thử vận hành nó ở nơi vắng, tránh sảy ra tai nạn không mong muốn. Dễ nhưng khó, khó nhưng dễ nếu biết cách. Đừng thử thách ở đoạn đường đông, như ở trước chợ Đông Ba Huế hay chợ Đồng Xuân Hà Nội.
Công dụng của xích lô ngày nay
Do sự phát triển của các phương tiện vận chuyển hiện đại, xích lô không còn có chức năng chính chuyên chở hàng hóa và người địa phương. Nó chuyển thành một phương tiện độc đáo nhằm phục phụ nhu cầu du lịch và thư giản. Sự thay đổi lớn này đã nâng tầm xích lô thành một phương tiện vận chuyển lịch lãm và cuốn hút.
Chiếc xích lô cũng có nhiều biến đổi từ khung sắt đơn giản thô sơ được trang trí đẹp mắt hơn, từ nệm ngồi êm ái cho du khách đến màu sắc sặc sở của mái che và khung xe. Người lái xích lô cũng trở nên lịch lãm và ngọn gàng hơn trước. Những nghiệp đoàn xích lô ở một số thành phố cũng ra đời nhằm đưa xích lô vào tổ chức quản lý để nâng cao khả năng phục vụ du khách được tốt hơn.
Nếu có dịp ngồi trên một chiếc xích lô, bạn có thể hỏi hang nhiều thông tin bổ ích từ người điều khiển phương tiện. Nhiều người đạp xích lô có thể nói tiếng Anh tốt với du khách nước ngoài, có khả năng giới thiệu sơ lượt điểm tham quan mà bạn cần đến. Hầu hết họ là những người địa phương biết nhiều chuyện từ đông sang tây, từ nơi này đến nơi khác. Đó là nhu cầu cần thiết mà nhiều người chạy xích lô nâng cấp mình để phù hợp hơn với yêu cầu mới, phục vụ khách du lịch.
Giá cả khi sử dụng xích lô
Mặc dù xích lô được xếp vào phương tiện vận chuyển thô sơ, nhưng giá thành sản xuất một chiếc xích lô không hề rẻ đối với nhiều người Việt Nam. Giá thành một chiếc xích lô có thể từ 20 tiệu đồng đến 50 triệu đồng tùy vào chất liệu và thiết kế.
Nói đến giá cả vận chuyển du khách trong một giờ của xích lô, bạn có thể thấy sự khác biệt giữa các thành phố Hà Nội, Sài Gòn và Huế.
+ Giá tham quan bằng xích lô một giờ ở Hà Nội và Sài Gòn có giá từ 150.000 đồng – 200.000 đồng.
+ Giá tham quan bằng xích lô một giờ ở Huế có giá từu 120.000 đồng – 150.000 đồng.
Giá có thể thay đổi tùy theo cung đường và địa điểm tham quan mà bạn muốn đến.
Nếu chỉ nhìn giá trên một giờ, vài người cho rằng giá sử dụng cũng khá cao so với mặt bằng lao động của người Việt Nam. Tuy vậy, những người đạp xích lô đa phần chỉ đủ ăn hằng ngày, bởi vì thời gian làm việc phục vụ du khách trên ngày rất bấp bênh, có ngày được ngày mất. Do vậy, thu nhập không thể đảm bảo cuộc sống tốt đẹp cho hầu hết những người làm nghề đạp xích lô.
Thời gian phù hợp nhất để đi xích lô
Xe xích lô được cấu tạo có mái che nên có thể vận hành tốt trong cả thời tiết nắng hay mưa. Tuy nhiên, trời mưa có thể hạn chế tầm nhìn của du khách khi di chuyển. Với một số người yêu thích sự lãng mạng, việc trải nghiệm xích lô trong những này mưa nhẹ sẽ mang lại cho bạn những cảm xúc rất thú vị.
Theo kinh nghiệm của chúng tôi, phần đông khách du lịch cho rằng trời khô ráo là thời điểm tốt nhất để có thể chọn lựa phương tiện độc đáo này để khám phá phố phường.
Thời gian thích hợp nhất trong ngày dành cho việc đi tour xích lô là từ lúc hoàng hôn đến tối, tầm 8 giờ. Bởi khi đó, thời tiết mát mẻ, không còn cái nóng bức của ngày, đồng thời không ảnh hưởng đến lịch trình tham quan khám phá của bạn.
Các lưu ý cần thiết khi chọn xích lô khám phá thành phố
Để việc chọn xích lô khám phá phố phường trở thành một trãi nghiệm đáng nhớ, bạn hãy hết sức lưu ý những vấn đề sau:
+ Hãy nói rõ địa điểm, hay lộ trình, thời gian với người vận chuyển xích lô. Từ đó, hỏi họ giá cả thật cụ thể để tránh việc bị trả giá quá cao cho chuyến đi của bạn.
+ Lưu ý nữa là, hãy thoải thuận giá rõ ràng với số lượng người đi trên một chiếc. Ví dụ, người lái xích lô nói là 100 ngàn đồng cho đoạn đường tầm 2 km di chuyển. Nhóm của bạn có hai người ngồi trên một xích lô, có thể sẽ bị đòi trả 200 ngàn đồng vì trước đó không được thỏa thuận trước giá 100 ngàn đồng cho một hay hai người.
+ Khi bước lên – xuống xích lô, bạn hết sức cẩn thận tránh quần, dép, chân của bạn vướng vào những nhanh ngang, móc, và cả vật nhọn trên xích lô.
+ Nếu bạn là du khách quốc tế và muốn trải nghiệm xích lô, bạn nên đặt tour với công ty du lịch. Khi đó, công ty sẽ biết lựa chọn nhóm xích phục vụ tốt hơn. Bạn không cần phải lo vấn đề giá cả khi đi xích lô.
+ Hầu hết xích lô đều mong muốn khách cho thêm tiền khi phục vụ, vì vậy bạn hãy chuẩn bị sẵn từ 20 ngàn trở lên, tùy vào thời gian phục vụ như đi đoạn ngắn từ Đại Nội Huế về khách sạn. Một tiếng phục vụ bạn nếu có thể bạn cho thêm lái xe xích lô từ 50 ngàn, đó sẽ là niềm vui của bạn dành cho họ.